"İnsan, kalbini eline alıp utanmadan dolaşabilmelidir"
Yusuf Has Hacip
Kalbe doğan şeylerin sebep olduğu gelip geçici duygu ve düşünceler vardır hani, hâtır yahut havâtır dedikleri...Mesela kalpde hem itaat hâtırı hem de isyan hâtırı yer alabilir, irade sahibi insanın aklının tercihi işte burada önemli rol oynar...isyan gibi itaat gibi !
Evet, isyan mı itaat mi ?
Zıtlıklar üzerinden akıl yürütme yani diyalektik düşünme sanatı ile doğruya erişme yolunda kalbe doğan şeylerin seçimi ile hayat şekillendirilir...
Âsi yahut muti, münkir yahut mümin, iyi veya kötü olmak tercihi kişiye kalmış...
Kişilerin niyetini okumak ve iç âlemini görmek mümkün olmasa da;
hem mutlak doğru/iyi/faydalı şeylerle meşgul kalp sahiplerini, hem de kötülük, fitne fücur ve fesatlığın tepeleme dolu olduğu kalp sahiplerini eylemlerine bakarak anlamak/görmek mümkün !
Yusuf Has Hacip'in dediği gibi; insanın, kalbini eline alıp utanmadan dolaşabilmesi, ancak o kalbin arınma yolunda aklın onayından geçmiş iyi/güzel düşüncelere/hâtıra sahip olmasına ve akl-ı selim hâlinde olmasına bağlıdır.
Değilse, "kalbi bozuk" tabir edilen kişinin insanlar arasında dolaşmaya, insan içine çıkmaya ne cesareti ne de yüzü olabilir...
Akl-ı selim ve kalb-i selim üzere hayatı yaşamak niyâzı ile...