Kişi; ya tesviye ve terbiye ile hamlıktan "insan"a evrilir âdem olur, ya da direnir de "insan"dan uzaklaşır, adem kalır...
Evveli adem olan "insan", "âdem" olmaya adaydır amma, önüne ne badîreler çıkar...
Gün gelir ateş ile imtihândadır, nâr-ı cahîm içre çırpınır...
Gün gelir su ile... nefsin nefessiz kalmasının mânâsını idrâk eder...yüzmeyi öğrenmek için çırpınır durur, ya yüzmeyi öğrenir yahut dibi görür...
An olur; fırtına, kasırga, hortum ve bora eser de insanlığını kökünden sökmeye yeltenir...
Dem olur, kurumuş çorak toprak, yahut çöle, dem gelir gümrâh bir araziye döner...bire bin verir başak başak...
Bir dem olur ademî, bir dem gelir âdemî...Suflî yahut ulvî...Siccin ya da illiyun...kişiye sunulmuş iki tercih...
Nâr-ı cahîm de, nûr'us-semâvât da insana dönüktür, insana...başını nereye çevireceği kişiye kalmış...
Zâtî der ki:
"Eşiğin terk edenin yeri cahîm olsa gerek"
Rûhî-i Bağdâdî ise bir beyitte:
"Konulmasın rakîb-i bed-ef’âl kûyuna / Cennette n’eyler ol ki makāmı cahîmdir" der...
Bu tercihi, adem kürre-i arzda iken yapacak ki...beriden öteye hangi menzile varacağının kararını verecek...
Adem; ya "Âdem" olacak ve illiyun için vize alacak, yahut terbiye ve tesviye kabul etmez "ademiyyet" üzre mühletini harcayarak siccine yol alacak ve belki de turab olmayı dileyecek zamanı gelince...
"İnsan"a giden yolda Rabbimiz yâr ve yardımcımız ola inşâ'Allah...
----------
Âdem: Hazreti İnsan. Cenâb-ı Hakk Âdem'i halketti, tesviye etti, cesedine nefhâ-i ruh etti, terbiye etti, sonra esmâyı tâlim etti ve hilâfete namzed kıldı.
Adem: Yokluk, olmama, bulunmama. Vücudun zıddı